🌿 तूर पिकाची संपूर्ण माहिती – लागवड, खते, रोग व उपाय योजना

तूर (Cajanus cajan) हे महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांचे पारंपरिक व महत्वाचे डाळीचे पीक आहे. यामधून मिळणाऱ्या दाळीचा वापर आपल्या रोजच्या जेवणात मोठ्या प्रमाणावर होतो. तूर पीक कमी पावसातही चांगले उत्पादन देते, म्हणून कोरडवाहू भागातील शेतकऱ्यांसाठी ही वरदान ठरते.

📌 तूर पीक परिचय

🌾 हवामान व जमीन

• तूर पीक मध्यम उष्ण हवामानात चांगले येते.
• मध्यम ते भारी, चांगल्या निचऱ्याची जमीन उपयुक्त.
• pH 6.0 ते 7.5 योग्य.

🌱 तूर वाणांची माहिती

📅 पेरणी वेळ व पद्धत

• वेळ: खरीप हंगाम – जून शेवट ते जुलै मध्यम
• पद्धत: रांगेत बी पेरणी (line sowing)
• अंतर: ओळीतील – 60 सें.मी., रोपातील – 20 सें.मी.
• बीज प्रक्रिया: Carbendazim किंवा Trichoderma वापरावा

💧 पाणी व्यवस्थापन

तूर पीक बहुधा कोरडवाहू परिस्थितीत घेतले जाते. परंतु उत्पादन वाढीसाठी सिंचन देणे फायदेशीर ठरते.

🌿 खत व्यवस्थापन

🪲 कीड व्यवस्थापन

🧫 रोग व्यवस्थापन

• फ्यूझेरियम वील्ट (Fusarium Wilt): रोगट रोपे काढून टाकावीत, रोगप्रतिरोधक वाण निवडावा
• अँथ्रॅक्नोज: Carbendazim 50% WP फवारणी करावी
• शेंगा काळवंडणे: Mancozeb वापरावा

🧑‍🌾 आंतरमशागत व तण नियंत्रण

• 15-20 दिवसांनी तणनियंत्रण
• 2 वेळा निंदणी आवश्यक
• Pendimethalin + हलकी नांगरणी (Pre-emergence weed control)

🌾 काढणी व साठवणूक

• शेंगा पूर्णपणे सुकल्यानंतर काढणी करा
• अती उशीर केल्यास शेंगा फुटून नुकसान होऊ शकते
• धान्य साठवताना ओलावा 12% पेक्षा कमी असावा

📈 उत्पादन वाढवण्यासाठी टिप्स

💰 शासकीय योजना

• महाडीबीटी अनुदान – बी-बियाणे व खते
• PM Fasal Bima Yojana – तूर विमा संरक्षण
• कृषी विभाग अनुदान – जैविक कीडनाशके व औषधे

🔖 निष्कर्ष

तूर हे एक पोषणमूल्ययुक्त व परंपरागत पीक असून योग्य पद्धतीने लागवड केल्यास शेतकऱ्यांना चांगले उत्पादन व नफा मिळतो. जैविक पद्धती, सुधारित वाण व सरकारी योजनांचा लाभ घेऊन तूर उत्पादनात मोठी वाढ करता येते.