राजस्थानच्या विवाह परंपरा व मोठे उत्सव

राजस्थान हा भारतातील सर्वात रंगीबेरंगी आणि परंपरांचा खजिना असलेला प्रदेश मानला जातो. येथे लग्नसोहळे असो वा सण-उत्सव, प्रत्येक ठिकाणी लोककला, संगीत, नृत्य, पारंपरिक वेशभूषा आणि संस्कृतीचा अनोखा संगम दिसून येतो.

१. साखरपुडा (रोका)

हा विवाहपूर्व सोहळा असून यात वधू-वर यांची औपचारिक ओळख करून दिली जाते. कुटुंबीय भेटतात आणि मंगल प्रसंगासाठी शुभमुहूर्त ठरवतात.

२. मेहंदी समारंभ

वधूच्या हातावर व पायावर सुंदर मेहंदी लावली जाते. गाणी, नृत्य आणि हशा-मस्करीने हा समारंभ रंगतो.

३. संगीत समारंभ

विवाहापूर्वी आयोजित हा कार्यक्रम पारंपरिक लोकगीते, नृत्य आणि आधुनिक गाण्यांनी सजतो. राजस्थानी गावरान गाणी व ढोलक याची खासियत असते.

४. हलदी

वधू-वराला हळदी लावण्याची परंपरा असून यात घरातील सर्व सदस्य सहभागी होतात. हे सौंदर्यवर्धक आणि मंगल मानले जाते.

५. विवाह सोहळा

राजस्थानातील विवाहात बारात, जयमाला, मंडप विधी आणि सप्तपदी या प्रमुख परंपरा पार पडतात. वर घोड्यावरून येतो आणि वधूला पारंपरिक पोशाखात सजवले जाते.

राजस्थानमधील मोठे उत्सव

राजस्थानचे सण-उत्सव केवळ धार्मिकच नाहीत तर सांस्कृतिक व ऐतिहासिक परंपरा जपणारे असतात.

१. गणगौर उत्सव

हा स्त्रियांसाठी सर्वात मोठा उत्सव असून गौरीदेवीच्या पूजेसाठी हा साजरा केला जातो. महिलांनी पारंपरिक वस्त्र परिधान करून गाणी-नृत्य करणे ही या उत्सवाची खासियत आहे.

२. तीज उत्सव

मुली आणि सुहागिनी हा सण आनंदाने साजरा करतात. झुल्यावर झुलणे, लोकगीते म्हणणे आणि पारंपरिक जेवण करणे हे यातील प्रमुख आकर्षण असते.

३. पुष्कर मेला

जगप्रसिद्ध पुष्कर मेळा हा उंट व पशुधन खरेदी-विक्रीसाठी आयोजित होतो. त्यासोबत लोककला, खेळ आणि सांस्कृतिक कार्यक्रमामुळे हा आंतरराष्ट्रीय स्तरावर ओळखला जातो.

४. उंट महोत्सव (बीकानेर)

बीकानेर येथे उंटांची शर्यत, सजावट, लोककला आणि नृत्य पाहायला मिळते. पर्यटकांसाठी हा महोत्सव अतिशय आकर्षक असतो.

५. दिवाळी व होळी

राजस्थानात दिवाळीला किल्ले, हवेल्या, मंदिरे दिव्यांनी उजळून निघतात. होळीला ‘गुलाल गोविंदा’चा जल्लोष संपूर्ण प्रदेशात रंगतो.