🌽 मका पिकाची संपूर्ण माहिती – लागवड, खते, रोग व उपाय योजना
मका हे महाराष्ट्रातील एक प्रमुख पीक असून त्याचा उपयोग अन्नधान्य, जनावरांच्या खाद्यासाठी तसेच उद्योगांमध्येही मोठ्या प्रमाणावर केला जातो. योग्य तंत्रज्ञान आणि व्यवस्थापनाने मका उत्पादनात वाढ होऊ शकते. चला तर मग जाणून घेऊया मक्याच्या लागवडीपासून ते काढणीपर्यंत सर्व टप्प्यांबद्दल माहिती.
📌 मका पीक परिचय
मका हे *Cereal* वर्गातील पीक असून त्याचे वैज्ञानिक नाव **Zea mays** आहे. याचे मूळ स्थान मेक्सिको आहे. भारतात आणि विशेषतः महाराष्ट्रात खरीप आणि उन्हाळी हंगामात मका घेतला जातो.
🌾 योग्य हवामान आणि जमीन
- मक्याला मध्यम ते उष्ण हवामान लागते.
- चांगल्या निचऱ्याची **मध्यम ते काळी जमीन** उपयुक्त.
- pH मूल्य 6.5 ते 7.5 च्या दरम्यान उत्तम.
🌱 मका वाणांची माहिती
हायब्रीड वाण: NMH-920, Ganga-11, Bio-9681
देशी वाण: Shakti, African Tall – जनावरांच्या खाद्यासाठी
देशी वाण: Shakti, African Tall – जनावरांच्या खाद्यासाठी
📅 पेरणीची योग्य वेळ आणि अंतर
- खरीप हंगाम: जून ते जुलै
- उन्हाळी हंगाम: जानेवारी ते फेब्रुवारी
- ओळीतील अंतर – 60 सेमी, रोपातील अंतर – 20 सेमी
💧 सिंचन व पाणी व्यवस्थापन
मक्याच्या 4 प्रमुख टप्प्यांवर पाणी आवश्यक आहे:
1️⃣ उगम अवस्था
2️⃣ फुलोरा
3️⃣ दाणे भरण्याची अवस्था
4️⃣ काढणीपूर्व कालावधी
1️⃣ उगम अवस्था
2️⃣ फुलोरा
3️⃣ दाणे भरण्याची अवस्था
4️⃣ काढणीपूर्व कालावधी
ठिबक सिंचन वापरल्यास पाण्याची बचत होते आणि उत्पादन वाढते.
🌿 खत व्यवस्थापन (मुळांची वाढ, फुलोरा, दाणे)
| अवस्था | खत प्रकार | डोस (प्रति एकर) |
|---|---|---|
| पेरणीपूर्वी | सेंद्रिय खत (गोमूत्र/ कंपोस्ट) | 2-3 टन |
| पेरणीनंतर 15 दिवस | युरिया + फॉस्फेट | 40:20:0 एनपीके |
| फुलोरा काळात | सुपर फॉस्फेट, म्युरेट ऑफ पोटॅश | 20:0:20 |
🪲 मका पिकावरील प्रमुख कीड व उपाय
🦟 अमेरिकन लष्करी अळी (Fall Armyworm):
– नियंत्रण: Emamectin Benzoate 5% SG (5 ग्रॅम/10 लिटर पाणी)
🪳 पान कुरतडणारी अळी:
– नियंत्रण: Neem oil + हलकी फवारणी
– नियंत्रण: Emamectin Benzoate 5% SG (5 ग्रॅम/10 लिटर पाणी)
🪳 पान कुरतडणारी अळी:
– नियंत्रण: Neem oil + हलकी फवारणी
🧫 रोग व प्रतिबंध
- लाल कुज: झिंक व ट्रायकोडर्मा वापरावा
- तांबड्या पानांचा रोग: Mancozeb 75% WP फवारणी करावी
🧑🌾 आंतरमशागत व आंतरपीक
- 15-20 दिवसांनी निंदणी
- उन्हाळ्यात मूग किंवा उडीद आंतरपीक म्हणून घेता येते
🌾 काढणी व साठवणूक
- कणीस 70-80% कोरडे झाल्यावर काढणी करा
- साठवणुकीसाठी हवाबंद बॅग्स व बुरशीविरहित जागा निवडा
📈 उत्पादन वाढवण्यासाठी टिप्स
✅ सुधारित वाण वापरा
✅ ठिबक सिंचन व वेळेवर खते
✅ जैविक फवारणी व रोग नियंत्रण
✅ आंतरपीक व योग्य मशागत
✅ ठिबक सिंचन व वेळेवर खते
✅ जैविक फवारणी व रोग नियंत्रण
✅ आंतरपीक व योग्य मशागत
💰 शासकीय योजना
- पीक विमा योजना – नुकसान भरपाई
- मका लागवडीसाठी अनुदान – महाडीबीटी
- खत व बियाणे अनुदान – कृषी विभाग
🔖 निष्कर्ष
मका लागवड योग्य नियोजनाने केल्यास उत्पादनात मोठी वाढ करता येते. शेतकऱ्यांनी सुधारित तंत्रज्ञान, शासकीय योजना आणि रोग व्यवस्थापनाच्या उपायांचा अवलंब करून आपला नफा वाढवावा.
