तूर पिकाची संपूर्ण माहिती – लागवड, खते, रोग व उपाय योजना

🌿 तूर पिकाची संपूर्ण माहिती – लागवड, खते, रोग व उपाय योजना

तूर (Cajanus cajan) हे महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांचे पारंपरिक व महत्वाचे डाळीचे पीक आहे. यामधून मिळणाऱ्या दाळीचा वापर आपल्या रोजच्या जेवणात मोठ्या प्रमाणावर होतो. तूर पीक कमी पावसातही चांगले उत्पादन देते, म्हणून कोरडवाहू भागातील शेतकऱ्यांसाठी ही वरदान ठरते.

📌 तूर पीक परिचय

तूर पीक हे डाळी वर्गात मोडते. याला **हरहर**, **अरहर**, किंवा **पिजन पी (Pigeon Pea)** असेही म्हणतात. यात प्रथिनांचे प्रमाण जास्त असून, हे पीक नायट्रोजन स्थिरीकरण करण्यास उपयुक्त आहे.

🌾 हवामान व जमीन

तूर पीक मध्यम उष्ण हवामानात चांगले येते.
मध्यम ते भारी, चांगल्या निचऱ्याची जमीन उपयुक्त.
pH 6.0 ते 7.5 योग्य.

🌱 तूर वाणांची माहिती

उत्कृष्ट वाण: BDN-711, ICPL-87119, Vipula, GRG-811, BSMR 853
वाढीचा कालावधी: 150–180 दिवस
बियाण्याचे प्रमाण: 12–15 किलो प्रति हेक्टर

📅 पेरणी वेळ व पद्धत

वेळ: खरीप हंगाम – जून शेवट ते जुलै मध्यम
पद्धत: रांगेत बी पेरणी (line sowing)
अंतर: ओळीतील – 60 सें.मी., रोपातील – 20 सें.मी.
बीज प्रक्रिया: Carbendazim किंवा Trichoderma वापरावा

💧 पाणी व्यवस्थापन

तूर पीक बहुधा कोरडवाहू परिस्थितीत घेतले जाते. परंतु उत्पादन वाढीसाठी सिंचन देणे फायदेशीर ठरते.

✅ फुलोरा आणि शेंगा भरण्याच्या अवस्थेत सिंचन द्या.
✅ अधिक कोरड्या भागात ड्रिप सिंचन वापरावा.

🌿 खत व्यवस्थापन

अवस्था	खत प्रकार	प्रमाण (प्रति हेक्टर)
पूर्व मशागत	शेणखत / कंपोस्ट	8-10 टन
पेरणी वेळी	DAP + Urea	DAP – 100 किलो, युरिया – 50 किलो
फुलोरा टप्पा	सूक्ष्म अन्नद्रव्ये (झिंक, बोरॉन)	फवारणी स्वरूपात

🪲 कीड व्यवस्थापन

🌱 शेंगा पोखरणारी अळी (Pod Borer):
– उपाय: Helicoverpa साठी Emamectin Benzoate 5% SG (5 ग्रॅम / 10 लिटर पाणी)

🪳 पाने खाणारी अळी:
– उपाय: Spinosad किंवा Neem oil फवारणी

🧫 रोग व्यवस्थापन

फ्यूझेरियम वील्ट (Fusarium Wilt): रोगट रोपे काढून टाकावीत, रोगप्रतिरोधक वाण निवडावा
अँथ्रॅक्नोज: Carbendazim 50% WP फवारणी करावी
शेंगा काळवंडणे: Mancozeb वापरावा

🧑‍🌾 आंतरमशागत व तण नियंत्रण

15-20 दिवसांनी तणनियंत्रण
2 वेळा निंदणी आवश्यक
Pendimethalin + हलकी नांगरणी (Pre-emergence weed control)

🌾 काढणी व साठवणूक

शेंगा पूर्णपणे सुकल्यानंतर काढणी करा
अती उशीर केल्यास शेंगा फुटून नुकसान होऊ शकते
धान्य साठवताना ओलावा 12% पेक्षा कमी असावा

📈 उत्पादन वाढवण्यासाठी टिप्स

✅ सुधारित व रोगप्रतिरोधक वाण वापरा
✅ वेळेवर बीज प्रक्रिया व फवारणी
✅ फुलोरा व शेंगा टप्प्यावर पाणी द्या
✅ सूक्ष्म अन्नद्रव्ये (Zn, B) वापरा

💰 शासकीय योजना

महाडीबीटी अनुदान – बी-बियाणे व खते
PM Fasal Bima Yojana – तूर विमा संरक्षण
कृषी विभाग अनुदान – जैविक कीडनाशके व औषधे

🔖 निष्कर्ष

तूर हे एक पोषणमूल्ययुक्त व परंपरागत पीक असून योग्य पद्धतीने लागवड केल्यास शेतकऱ्यांना चांगले उत्पादन व नफा मिळतो. जैविक पद्धती, सुधारित वाण व सरकारी योजनांचा लाभ घेऊन तूर उत्पादनात मोठी वाढ करता येते.

Breaking

🌿 तूर पिकाची संपूर्ण माहिती – लागवड, खते, रोग व उपाय योजना”

Byमहाराष्ट्रवाणी♥️